محرم اولین ماه در سال هجری قمری است که قوم عرب حتی قبل از ظهور اسلام آن را محترم می پنداشتند. اعراب جنگ و خونریزی را در مام محرم حرام می دانستند. تحریم جنگ در این ماه، یکی از راه‌های پایان دادن به درگیری های طولانی اعراب و فرصتی برای دعوت به صلح بود.
این سنت تا زمان ظهور اسلام همچنان پابرجا بود و پس از تائید دین اسلام نیز به عنوان یک قانون برای مسلمانان قرار داده شد. اما در محرم سال ۶۱ ه.ق، حاکم و سپاه جاهل بنی امیه، حرمت این ماه را شکستند و در جنگ با امام حسین (ع) و یارانش، آنها را به شهادت رساندند.
تا قبل از سال ۶۱ه.ق، اعراب به روز نهم محرم، تاسوعا و به روز دهم محرم، عاشورا می گفتند. باید توجه داشت که معنا و مفهوم روز تاسوعا و عاشورا ارتباطی به واقعه کربلا و مصائب و شهادت امام حسین (ع) و یارانش ندارد. این روزها در فرهنگ شیعی به دلیل شهادت امام و یارانش، به بزرگترین مراسم عزاداری تبدیل ده است.
البته پیش از واقعه کربلا، هم پیامبر اسلام (ص)، هم حضرت علی (ع) و برخی از پیامبران پیشین، شهادت امام حسین (ع) را در کربلا پیشگویی کرده بودند. امام حسین (ع) نیز شهادت خود را پیشگویی کرده بود. ( بحارالانوار، ج ۴۴، ص ۲۲۳ و ص ۲۵۰)
آیا پیش از واقعه کربلا تاسوعا و عاشورا وجود داشت؟
در عصر جاهلیت، اعراب در روز عاشورا روزه می گرفتند. تا پیش از واقعه کربلا، عاشورا یکی از روزهای عید رسمی بود که در چنین روزی مردم روزه می‌گرفتند، آنها در این روز لباسهای فاخر می‌پوشیدند و چراغانی و خضاب می‌کردند. (جواد محدثی، فرهنگ عاشورا، چ دوم، ص۲۷۶)
چرا روز ده محرم را عاشورا می گوییم؟
پس از ظهور اسلام و تشریع روزه رمضان، روزه گرفتن در روز عاشورا منسوخ شد. در برخی از روایات ذکر شده است:علت نامگذاری روز دهم محرّم به عاشورا این است که ده نفر از پیامبران به ده کرامت در این روز مورد تکریم الهی قرار گرفته اند. (حیاه الإمام الحسین(ع)، ج ۳، ص ۱۷۹)
سخن امام صادق (ع) درباره عاشورا
پس از آن که حضرت امام در کربلا به شهادت رسید، روز عاشورا میان مردم به روز حزن و اندوه شناخته شد و شیعیان علی (ع) آن روز را روز عزا و عزاداری قرار دادند. از این رو به نام عاشورای حسینی شهرت یافت.
امام صادق (ع) فرمود:
و أمّا یوم عاشورا فیوم أصیب فیه الحسین (ع) صریعاً بین أصحابه و أصحابه حوله صرعی عراه؛ (کافی ،ج۴، ص۱۴۷؛بحار، ج۴۵ ، ص ۹۵) عاشورا روزی است که حسین (ع) میان یارانش کشته شد و بر زمین افتاد. یاران او نیز پیرامون او به خاک افتاده و عریان بودند.
با این وجود برای ما شیعیان، روز عاشورا تنها یادآور قیام و شهادت امام حسین (ع) و یاران او است.
