بر اساس ماده ۲ قانون تامین اجتماعی وجهی را که به سازمان تامین اجتماعی پرداخت میکنیم تا از مزایای آن بتوانیم استفاده کنیم را حق بیمه گویند.

طبق قانون کار و تامین اجتماعی، هر کارفرمایی موظف است کارگر خود را در هر سمت شغلی حتی برای یک روز کاری بیمه کند.

در کل، مبلغ ۳۰ درصد از حقوق باید به سازمان تامین اجتماعی پرداخت شود که از این ۳۰ درصد ۲۳ درصد را کارفرما متقبل می گردد و ۷ درصد را کارگر پرداخت میکند. که توسط کارفرما از حقوقش کسر میگردد. که هر سال این مبلغ در حال تغییر میباشد و اگر کارفرما در موقع مقرر سهم بیمه را پرداخت نکند جریمه نقدی ماهانه ۲ درصد را متقبل میشود.

با این وجود در کمال تاسف برخی از کارفرمایان برای منافع بیشتر خود حقوق کارگران را نادیده می‌گیرند، لازم دانستیم تا به این عزیزان که یکی از رکن‌های اساسی سرمایه‌های توسعه صنعتی کشور هستند، حقوقشان را یادآور شویم. از جمله قوانین بنیادی بین کارگر و کارفرما، «قانون کار» است که در سال ۱۳۶۹ با تصویب در مجمع تشخیص مصلحت به مرحله اجرا درآمد.

سازمان تأمین اجتماعی می تواند در قالب بازرسی ها و نظارت ها و در راستای وظایف پیشگیرانه خود مانعی برای گسترش تخلفات شود. در بسیاری از این موارد و براساس قوانین جاری، سازمان تأمین اجتماعی وظیفه دارد تا در صورت مواجهه با کارگرانی که دچار چنین مشکلی شده اند به شرط احراز اشتغال به کار، سوابق آن‌ها را منظور کرده و به طور مستقیم نسبت به وصول حق بیمه مربوطه از کارفرما اقدام کند.

قوانین حقوق کارگران و تکالیف کارفرمایان

ماده ۱ قانون تأمین اجتماعی: «به منظور اجرا و تعمیم و گسترش انواع بیمه های اجتماعی و استقرار نظام هماهنگ و متناسب با برنامه های تأمین اجتماعی، سازمان تأمین اجتماعی که در این قانون سازمان نامیده میشود تشکیل می گردد.»

ماده ۲ قانون کار مصوب ۹/۱۰/۱۳۶۹: «کارگر کسی است که به هر عنوان در مقابل دریافت حق السعی اعم از مزد، حقوق، سهم سود و سایر مزایا به درخواست کارفرما کار میکند.»

ماده ۱۴۸ قانون کار: «کارفرمایان موظفند از کلیه وجوه و مزایای بند۵ ماده ۲ این قانون حق بیمه مقرر را کسر و به اضافه سهم خود به سازمان پرداخت نمایند.»

ماده ۳۶ قانون تأمین اجتماعی: «کارفرما مسئول پرداخت حق بیمه سهم خود و بیمه شده (کارگر) به سازمان می باشد و مکلف است در موقع پرداخت مزد یا حقوق و مزایا، سهم بیمه شده (کارگر) را کسر کند و سهم خود را به آن افزوده به سازمان تأدیه کند. در صورتی که کارفرما از کسر حق بیمه سهم بیمه شده خودداری کند شخصاً مسئول پرداخت آن خواهد بود. تأخیر کارفرما در پرداخت حق بیمه یا پرداخت نکردن آن رافع مسئولیت و تعهدات سازمان در مقابل بیمه شده نخواهد بود.»

عدم بیمه کارگر توسط کارفرما

همانطور که اشاره کردیم، مهمترین حقوق کارگر، پرداخت حق بیمه‌ او است. کارفرما در پایان هر ماه اقدام به ارسال لیست بیمه می‌کند و حق بیمه را می‌پردازد.

اگر کارفرمایی از پرداخت بیمه سر باز زند و در انجام آن تعلل کند از سوی سازمان تامین اجتماعی مورد بازخواست قرار می‌گیرد. در این حالت کارگر می‌تواند برای احقاق حق بیمه‌اش اقدام به طرح شکایت از کارفرما کند.

عمده‌ترین شکایت‌ها در بین کارگر و کارفرما در خصوص پرداخت حق بیمه بوده که برخی کارفرمایان به تعهدات خود در قبال کارگر عمل نکرده‌اند و بیشتر این تعهدات در رابطه با حق بیمه کارگر بوده است.

بر اساس ماده ۱۸۳ قانون کار، کارفرمایانی که برخلاف مفاد ماده ۱۴۸ این قانون از بیمه کردن کارگران خود خودداری کنند علاوه بر پرداخت کلیه حقوق متعلق به کارگر (سهم کارفرما) با توجه به شرایط و امکانات خاطی و مراتب جرم به جریمه نقدی معادل ۲ تا ۱۰ برابر حق بیمه مربوطه محکوم خواهند شد.

به این صورت که بر اساس ماده ۳۶ قانون تامین اجتماعی کارفرما مسئول پرداخت حق بیمه سهم خود و بیمه شده به سازمان تامین اجتماعی بوده و مکلف است در موقع پرداخت مزد یا حقوق و مزایا، سهم بیمه شده را کسر کرده و سهم خود را بر آن افزوده و به سازمان پرداخت کند.

همچنین اگر کارفرما از پرداخت آن بخش از حق بیمه‌ که سهم اوست خودداری کند، به طور شخصی مسئول پرداخت آن خواهد بود. از طرفی، کارفرمایی که از پرداخت حق بیمه اجتناب می‌کند متخلف شناخته می‌شود و تحت تعقیب کیفری نیز قرار می‌گیرد.

به این نکته توجه داشته باشید که تخلف کارفرما، بیمه نکردن کارگر نیست بلکه کسر نکردن حق بیمه اعم از سهم کارفرما و کارگر است. حکم مواد ۱۴۸ و ۱۸۳ قانون کار، آمرانه و مربوط به نظم عمومی است. بنابراین هرگونه توافق بین کارگر و کارفرما برخلاف آن اثری ندارد و هرگونه قرار داد با موافقت خود کارگر جهت عدم بیمه قانونی نمی‌باشد.

بارها اتفاق می‌افتد که کارگر از کارفرما درخواست بیمه نمی‌کند که می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد. ممکن است کارگر حقوق و دستمزد پایینی دارد و احتمال می‌دهد با دریافت حق بیمه خود از کارگر دریافتی بیشتری داشته باشد یا دلایل دیگر.

اما خوب است هم کارگر و هم کارفرما بدانند از آنجایی که قانون کاری از آن دسته قوانین امری کشور است، هر گونه توافقی بین کارگر و کارفرما مبنی بر بیمه نکردن کارگر به هیچ عنوان قابل قبول نیست.

قانون کار برای حمایت از کارگر در مقابل کافرما به وجود آمده است تا کارفرما نتواند کارگر را مجبور به امضای قرارداد یا متنی غیرمنصفانه کند.

اگر برخی از کارفرمایان این تصور را دارند که با کسب رضایت از کارگر حق بیمه او را پرداخت نکنند و در آینده نیز با چالشی مواجه نخواهند شد، تصور کاملا غلطی دارند.