مصاحبه شغلی، یک جلسه سنجش و بررسی است. در هر مصاحبه، مدیران و کارشناسان فرد (یا افرادی) را بررسی می‌کنند، با او صحبت می‌کنند، سوال می‌پرسند و در نهایت نتیجه‌گیری می‌کنند که آن فرد برای آن موقعیت شغلی خاص مناسب است یا نه. یکی از مهم‌ترین بخش‌های هر مصاحبه، سوال و جواب‌هایی است که در آن صورت می‌گیرد. این که شما به پرسش‎های مصاحبه‌کننده چه جوابی می‌دهید، چه لحنی به کار می‌برید و حتی چطور ارتباط چشمی می‌گیرید، همه و همه تاثیرگذار هستند.

در این مطلب می‌‌خواهیم درباره سوالات روانشناسی در مصاحبه صحبت کنیم، سوالاتی که به فرد مقابل شما نشان می‌دهند که چطور فکر می‌کنید و چه توانایی‌هایی دارید (و البته چه توانایی‌هایی ندارید). چند نمونه از رایج‌ترین این مدل سوال‌ها را هم با هم بررسی می‌کنیم تا بتوانید پیش از حضور در جلسه به آن‌ها فکر کنید.

انواع روش‌های مصاحبه استخدامی (حضوری)

همه مصاحبه‌ها یک هدف دارند: نهایی کردن وضعیت استخدام نیرو برای یک موقعیت ویژه شغلی. با این حال، برای این که بر سوالات روانشناسی در مصاحبه مسلط شوید، باید ابتدا انواع روش‌های آن را بشناسید:

• مصاحبه اطلاعاتی (Informational Interview): هدف این نوع مصاحبه، کسب اطلاعات بیشتر درباره کارفرما، دپارتمان یا خود شغل است. در چنین مصاحبه‌هایی متخصصان روبروی افراد جویای کار می‌نشینند و برایشان درباره موقعیت شغلی توضیح می‌دهند (بدون اتکا به نتیجه). در خیلی از دوره‌های آموزشی، مصاحبه اطلاعاتی برای آماده شدن برای مصاحبه واقعی انجام می‌شود.
• مصاحبه فردی (Personal Interiew): رایج‌ترین نوع مصاحبه که معمولا هم به صورت حضوری در دفاتر شرکت‎ها انجام می‎شود. از آن‌جایی که سوالات روانشناسی معمولا در مصاحبه فردی پرسیده می‌شوند، بهتر است از قبل برایشان آمادگی پیدا کنید.
• مصاحبه گروهی یا کمیته‎ای (Small group or Comittee): در این مدل جلسات، کاندیدای شغل مورد نظر باید روبروی یک پنل یا گروه بنشیند و با آن‎ها گفتگو کند. اگر به اندازه کافی آماده نباشید، ممکن است چنین مصاحبه‌هایی ترسناک یا سخت بنظر بیایند.
• مصاحبه عملی (Task oriented interview): جای سوالات روانشناسی در مصاحبه عملی نیست و به جای این سوالات، یک تسک یا کار عملی به کاندیدا داده می‌شود تا انجام بدهد. نتیجه این تسک، میزان توانایی و مهارت او را در حل مسئله و انجام کار مشخص خواهد کرد.

نمونه سوالات روانشناسی در مصاحبه استخدامی به همراه جواب

اگر تا به حال برای چند موقعیت شغلی درخواست داده باشید، حتما می‌دانید که پرسیدن سوالات روانشناسی در مصاحبه، موضوعی رایج و عادی است. البته که قرار نیست جلسه مصاحبه استخدامی شما به یک جلسه مشاوره و روانکاوی تبدیل شود، اما این سوالات (که اغلب حول چند محور خاص قرار دارند)، دیدگاه شما را نسبت به بعضی از مهارت‌های نرم مثل ارتباط با همکاران، حل مسئله و مدیریت بحران مشخص خواهند کرد. در این بخش، چند نمونه سوال روانشناسی و رفتاری رایج در مصاحبه‌های شغلی را با هم بررسی می‌کنیم:

• بهترین و بدترین روز شغلی‌ات را توصیف کن: بهتر است به این سوال صادقانه جواب بدهید، اما جزئیات غیرلازم را حذف کنید. مشکلات شخصی که با مدیران و کارمندان داشتید را در جوابتان دخیل نکنید و روی موضوعات کاری متمرکز بمانید.
• بیرون از محل کار، پروژه شخصی یا کار جذابی انجام می‌دهی؟: کارهای در حال انجام و چیزهایی که برایشان برنامه دارید را توصیف کنید. مثلا نقاشی، دویدن در روزهای تعطیل، ساختن یک پادکست، آشپزی و…
• اگر به رئیس قبلی‌ات زنگ بزنیم، درمورد تو چه می‌گوید؟: دوباره همان توصیه قبلی: از موضوعات شخصی دور بمانید اما خوب و بدِ کار قبلی‌تان را صادقانه (و البته خلاصه) بیان کنید.
• چه باوری داشته‌ای که حالا دیگر اعتقادی به آن نداری؟: این باور می‌تواند هرچیزی باشد، از نکات ارتباطی، تا باورهای سیاسی و…
• اخرین چالش بزرگت در محل کار را بگو و توصیف کن که چطور مدیریتش کردی: این یکی از سوالاتی است که بهتر است از قبل به آن فکر کرده باشید. چالش شغلی را در ذهن داشته باشید و به صورت کلی اما با ذکر نکات مهم و به یاد داشتن نقش همکاران، مدل مدیریت بحران را توصیف کنید.
• سوالی هست که نپرسیده باشیم؟: بهتر است به صورت واضح و با صراحت (اما مودبانه) نکات جاافتاده در مصاحبه را ذکر کنید. مثلا شاید مصاحبه‌کننده فراموش کرده باشد که فرهنگ سازمانی را توصیف کند یا از شما رقم ِ مورد نظر حقوقتان را بپرسد.
• رقبای سازمان ما را می‌شناسی؟ چقدر از این رقبا شناخت داری؟: این از آن نوع سوالات روانشناسی در مصاحبه است که باید پیش از جلسه فکرش را کرده باشید. هدف این سوال هم سنجیدن اطلاعات شما و هم میزان آمادگی‌تان برای سوالات غیرمنتظره است.

نکات مهم برای جواب دادن به سوالات روانشناسی

می‌دانیم که آمادگی برای سوالات، واجب‎ترین کاری است که باید قبل از مصاحبه انجام بدهید (چه مصاحبه ابتدایی و چه مصاحبه عملی). با این حال، دانستن این چند نکته در مواجهه با سوالات رفتاری و روانشناسی حتما به شما کمک خواهد کرد:

• صادقانه پاسخ بدهید: با صداقت صحبت کردن به معنی اعلام همه جزئیات کوچک و بزرگ نیست، بلکه فقط باید مسئولیت خودتان را بپذیرید و واقعیت را بگویید. مثلا اگر از شما پرسیده شد که در فرهنگ سازمانی شرکت، چه چیزی را دوست ندارید، بهتر است با دلیل و مدرک و به صورت مودبانه جواب کامل بدهید. مثلا این‌که چون برای وقت و حریم خصوصی‌تان ارزش قائلید، حاضر نیستید بعد از ساعت کاری به تلفن کاری پاسخ بدهید، مگر در مواقع ضروری.
• از همکاران و مدیران قبلی بدگویی نکنید: هیچ چیزی به اندازه بدگویی و غیبت درمورد محل کار قبلی، برای مصاحبه‌کننده فعلی تصویری منفی از شما به عنوان یک نیروی کار نمی‌سازد. حتی اگر با دلخوری و بر اثر تقصیر مدیرانتان از شرکت قبلی بیرون آمده‌اید، به صورت مودبانه و با یک جمله کوتاه دلیل را بگویید. مثلا به جای «شش ماه حقوقم را ندادند و با پررویی تلفن را قطع می‌کردند»، بگویید «حقوقم به موقع پرداخت نشد و پاسخگویی هم وجود نداشت».
• به سوالات با دقت گوش کنید: و حتی اگر لازم است چند ثانیه به پاسختان فکر کنید. بهتر است یک پاسخ کامل و خوب را با تاخیر چندثانیه‌ای بدهید تا میان صحبت مصاحبه‌کننده بپرید و چیزی بگویید که بعدا نیاز به عوض کردن دارد.

۱. خودتان را معرفی کنید!

این سوال یکی از سوال های معروف و البته ثابت مصاحبه های شغلی است. منظور از معرفی خودتان این است که بیشتر درباره سوابقی صحبت کنید که دارای موفقیت و رضایت های بیشتری است، زیرا کارفرمایان تمایل دارند نیرویی را استخدام کنند که آنها را به موفقیت نزدیکتر کند. پس از پرسیدن این سوال از سوی کارفرما سعی نکنید سوال را با سوال جواب بدهید! اینکه در پاسخ به این سوال بگویید: “خب شما تمایل دارید چه چیزی از من بدانید؟ یا شما بپرسید من پاسخ بدهم؟” باعث ناراحتی کارفرما شده و ذهنیتی ایجاد می کند که شما از آداب و معاشرت بالایی برخوردار نیستید و نمی توانید بخوبی خودتان را ارائه بدهید، یا اصطلاحات (پرزنت) کنید.

“سعی کنید کاملا شفاف و خلاصه تعریف کنید که چه اتفاقی افتاد به تخصصی که دارید علاقه مند شد و چطور توانسته اید به سایر شرکت ها با دانش و تخصصی که دارید کمک کنید.”

۲.بررسی نقاط ضعف و قوت

همه ی ما انسان ها دارای نقاط ضعف و قوتی هستیم و این موضوع بر هیچکس پوشیده نیست. شما می توانید در جلسه ی مصاحبه استخدامی از نقاط قوت خودتان بیشتر بگویید، البته باید به نقاط ضعفتان هم اشاره کنید اما سعی کنید تلاش کنید تا به مصاحبه کننده نشان دهید که چقدر علاقه مند هستید تا نقاط ضعف خودتان را بهبود بخشید و به نقطه قوت تبدیل کنید.

برای تبدیل نقطه ضعف به نقطه قوت می بایست به یک درک درستی از شخصیت شناسی و آگاهی از خودتان رسیده باشید، تا بر اساس خروجی های رفتاری بتوانید نقاط ضعف را بپوشانید. برای اینکه بتوانید خودتان را بهتر بشناسید، پیشنهاد می کنیم در تست های آنلاین خود شناسی شرکت کنید.

۳. برای ۵ سال آینده برنامه ای دارید؟ خودتان را در کجا می بینید؟

این سوال یکی از مهمترین سوالات روانشناسی استخدامی است. پاسخ به این سوال ممکن است کمی دشوار به نظر برسد اما باید بدانید این سوال می تواند بخوبی شما را در جلسه مصاحبه یک فرد باهوش نشان دهد. برای پاسخ دادن به چنین سوالی می توانید از استعدادها و توانایی های خودتان صحبت کنید. مثلا، می توانید بگویید “با توجه به تجربیات و مهارت هایی که دارم باید ببینم در ۵ ساله آینده کجا هستم!” به این شکل شما نه پاسخی قطعی دادید که دور از ذهن و دست نیافتنی باشد! نه اینکه پاسخی کلیشه ای و دم دستی داده اید! در هر صورت برد برای کارجویی است که اینگونه پاسخ داده است.

کارفرمایان به دنبال فردی هستند که بداند چه اهدافی دارد و چطور می تواند بر روی پیشبرد اهداف کسب و کارشان با او هم مسیر شوند. برای اینکار می بایست برای آینده برنامه ریزی کرد. بعنوان مثال: فردی که قصد مهاجرت دارد، می تواند با پاسخ به این سوال به کارفرما اعلام کند که تا ۵ سال آینده دیگر در جمع افراد شرکت نخواهد بود.

۴. چرا می خواهید در این شرکت کار کنید؟

همیشه سعی کنید قبل از مراجعه به یک شرکت درباره آنها تحقیق کرده و با حوزه فعالیت شرکت، مدیرعامل و محصولاتشان آشنا شوید. اینکه شما بدون هیچ اطلاعاتی در جلسه مصاحبه شغلی حاضر شوید نشان می دهد که فردی آماتور و بی تجربه هستید! اما اگر مدیر منابع انسانی یا کارفرما در لحظه استخدام شما متوجه شوند شما در این بازه زمانی کوتاه که از شما برای مصاحبه دعوت کرده اند با آنها آشنایی پیدا کرده اید، باعث خوشحالی آنها بوده و سعی می کنند از شما دعوت به همکاری کنند.

” این رفتار حس مهم بودن را به کارفرما القا می کند و به نوعی نشان می دهد که شما برای اینکه در یک مجموعه ای مشغول به کار شوید برای خودتان ارزش قائل بوده و سعی می کنید قبل از هرچیزی درباره آن تحقیق کنید.” پس از تحقیق درباره شرکت مورد نظر می توانید انتظارات خود را یادداشت کرده و جلسه مصاحبه شغلی با کارشناس استخدام، مطرح کنید.

۵. اگر در شغل قبلی با یک تصمیم مخالفت کرده اید، درباره اش صحبت کنید

صحبت کردن درباره مخالفت هایی که درباره یک تصمیم انجام شده است می تواند باعث دیده شدن شما در مقابل کارفرمایان شود. اغلب کارفرمایان به دنبال افرادی هستند که بتوانند بدون هیچگونه نگرانی نظرات سازنده ی خود را اعلام کنند تا باعث پیشرفت مجموعه شوند. اگر شما صادق و صریح هستید و با تصمیم های غیرمنقطی مقابله می کنید” اول از همه به خودتان کمک بزرگی کرده اید و سپس به سایرین”

۶. فکر می کنید موفق هستید؟

این سوال کمی گمراه کننده است. کافرما با پرسیدن این سوال به دنبال توهم موفقیت شما می گردد و اینکه ببینید تعریف موفقیت از نگاه شما چیست؟ اگر شروع کنید از خودتان تعریف کنید و صحبت های شما مستند نباشد طبیعتا برای خودتان نمره منفی خریداری کرده اید. در صورتی که بتوانید مستند و کاملا حرفه ای درباره موفقیت هایتان و بازخوردهای مثبتی که دریافت کرده اید صحبت کنید می توانید امیدوار باشید که کافرما می تواند بر روی شما حساب کند.

۷. ما را متقاعد کنید تا شما را استخدام کنیم؟

با پرسیدن این سوال، مصاحبه کننده به دنبال این است که به آن توضیح بدهید چرا باید شما را استخدام کنند؟ برای پاسخ به این سوال باید بدانید چه مهارت ها و ویژگی هایی دارید که سایرین ندارند؟ و چه کمکی در پیشبرد اهداف مجموعه می توانید انجام دهید؟ اگر بتوانید خودتان را بخوبی معرفی(پرزنت) کنید، کارفرمای شما قطعا به حضور شما در مجموعه اش افتخار می کند.

. چرا از شغل فعلی خودتان راضی نیستید و قصد دارید آنرا ترک کنید؟

برای پاسخ به این سوال می بایست کمی باهوش باشید! زیرا این سوال یکی از سوالات روانشناسی در مصاحبه استخدامی است که نکات زیادی دارد. زمانی که کارفرما این سوال را پرسید می توانید درباره موارد بدیهی صحبت کنید و پاسخ را طوری بدهید که باعث ایجاد سو تفاهم نشود. ممکن است برای پاسخ به این سوال از رئیس های قبلی خود بدگویی کنید، که باعث ایجاد چهره ی منفی از شما در مقابل مدیران جدید می شود. به زبان آوردن نکات منفی درباره دیگران اول از همه باعث ایجاد بی اعتمادی نسبت به خودتان می شود. سعی کنید از اتفاقاتی که دوست دارید در شغل جدید برایتان رخ بدهد صحبت کنید و بگویید چگونه می توانید در این محل کار جدید رشد کنید؟!

۹.چه محیط کاری بیشتر برای شما مناسب است؟

همانطور که در مصاحبه استخدامی، فرد مصاحبه کننده دائما از شما سوال می کند. شما نیز می توانید از او درباره محیط کاری که قرار است در آنجا مشغول شوید سوال کنید. پرسیدن سوال درباره محل کار، فرهنگ سازمانی و … هیچ مشکلی ندارد و بلکه باعث افزایش آگاهی طرفین می شود و این اطلاعات می تواند به شما کمک کند تا راحت تر تصمیم بگیرید که تمایل دارید در آن شرکت کار کنید یا خیر.

۱۰. اگر همکاران شما در حین کار برای شما وقفه ای ایجاد کنند، چه واکنشی نشان می دهید؟

در این شرایط کارفرما می خواهد ببیند شما می توانید چند کار را به طور همزمان انجام دهید یا خیر! اگر بتوانید همزمان چندین کار را انجام دهید بدون اینکه خللی در روند کاری شما ایجاد شود می توانید پاسخگوی همکاران، رئیس و تسک های انجام نشده باشید.